งานวิจัยนานาชาติชี้ ‘แนวโน้มความเหลื่อมล้ำทั่วโลกอยู่ในช่วงขาลง’ แต่ไทยยังไม่พ้นวิกฤต ทางออกคือ ‘การจัดการศึกษาเชิงพื้นที่’ สร้าง Game Changers พลิกโฉมการศึกษาไทย

งานวิจัยนานาชาติชี้ ‘แนวโน้มความเหลื่อมล้ำทั่วโลกอยู่ในช่วงขาลง’ แต่ไทยยังไม่พ้นวิกฤต ทางออกคือ ‘การจัดการศึกษาเชิงพื้นที่’ สร้าง Game Changers พลิกโฉมการศึกษาไทย

เวทีแลกเปลี่ยนเรียนรู้ของโครงการจัดการศึกษาเชิงพื้นที่เพื่อลดความเหลื่อมล้ำ ภายใต้การสนับสนุนของกองทุนเพื่อความเสมอภาคทางการศึกษา (กสศ.) ในหัวข้อ ‘การวางแผนและจัดการทำแผนยุทธศาสตร์การขับเคลื่อนงานด้านการจัดการศึกษาเชิงพื้นที่เพื่อลดความเหลื่อมล้ำ’ เมื่อวันที่ 26 กรกฎาคมที่ผ่านมา รองศาสตราจารย์ ดร.ปิยวัฒน์ เกตุวงศา สถาบันวิจัยประชากรและสังคม มหาวิทยาลัยมหิดล เปิดเผยถึงงานวิจัยระดับนานาชาติที่จัดทำโดยองค์การการศึกษา วิทยาศาสตร์ และวัฒนธรรมแห่งสหประชาชาติ หรือ ยูเนสโก (UNESCO) ซึ่งเป็นการมองการศึกษาทั้งในประเทศไทยและโลกในอนาคต

รศ.ดร.ปิยวัฒน์ ชี้ให้เห็นว่า ในอีก 20 ปีข้างหน้า การศึกษาของโลกในอนาคตจะเปลี่ยนไปจากอดีตที่ผ่านมาในทิศทางที่ยากจะคาดเดา เนื่องจากมีปัจจัยที่มีความไม่แน่นอนสูงซึ่งส่งผลต่อการจัดการศึกษา โดยเฉพาะ ‘ปัจจัยปั่นป่วน’ ที่เป็นตัวบดขยี้ (disruptors) ซึ่งเป็นสิ่งที่มิอาจคาดการณ์ และสามารถพลิกโฉมการศึกษาและสังคมได้ ภาพตัวอย่างชัดเจนที่เกิดขึ้นแล้ว คือ การเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศ (climate change) และการระบาดของโรค COVID-19

ภาพรวมของการศึกษาในระดับโลกมีแนวโน้มเลื่อนเข้าสู่การศึกษาในระดับสูง (higher education) มากขึ้น ส่วนความเหลื่อมล้ำทางการศึกษาทั่วโลกอยู่ในช่วงขาลง หรือผ่านจุดสูงสุดของความเหลื่อมล้ำมาแล้ว แต่ขณะเดียวกันกลับพบว่า ประชากรกลุ่มเปราะบางในด้านต่าง ๆ ทั้งด้านเศรษฐกิจ สังคม ชาติพันธุ์ ฯลฯ มีแนวโน้มเผชิญกับความเหลื่อมล้ำมากยิ่งขึ้น โดยเฉพาะอย่างยิ่งในกลุ่มประเทศกำลังพัฒนาอย่างประเทศไทย รวมถึงประเทศที่ยังไม่ได้พัฒนา ซึ่งสะท้อนให้เห็นว่าการศึกษาภาคบังคับและการศึกษาขั้นพื้นฐานไม่เพียงพอที่จะตอบสนองต่อการดำรงชีวิตของเด็กและเยาวชนรุ่นใหม่ เพราะตลาดแรงงานที่เปลี่ยนไป รวมถึงการเข้าสู่สังคมสูงวัย (aging society) ที่ทำให้โครงสร้างประชากรเปลี่ยนแปลงไป ส่งผลให้สมาชิกในครอบครัวต้องดิ้นรนหาความรู้ใหม่ที่อยู่นอกเหนือการศึกษาในระบบ

รศ.ดร.ปิยวัฒน์ เกตุวงศา สถาบันวิจัยประชากรและสังคม มหาวิทยาลัยมหิดล

ปัจจุบันองค์กรและหน่วยงานที่เกี่ยวข้องกับการศึกษาของเด็กและเยาวชนทั่วโลกมีการจัดทำชุดข้อมูลเพื่อวิเคราะห์แนวโน้มการเปลี่ยนแปลงด้านการศึกษาในระดับโลก สิ่งที่น่าสนใจคือ ขณะนี้นานาชาติมองภาพการศึกษาไปไกลถึงปี 2050 มิใช่เพียงเป้าหมายระยะสั้น 5-10 ปี 

“การมองภาพการศึกษาในระยะสั้นเกินไป จะทำให้มุมมองถูกตรึงไว้ด้วยความเชื่อ อุปสรรค และความกังวล การคิดหรือวางแผนเพื่อไปให้ถึงภาพฝันจึงมักมองเพียงประเด็นที่คิดว่าน่าจะทำได้แน่ ๆ ดังนั้น หากประเทศไทยจะสร้าง Game Changers in Education ก็ไม่ควรตั้งเป้าหมายไว้สั้นจนเกินไป

“การมองเป้าหมายการศึกษาในระดับที่เหมาะสม เช่น 20 ปีข้างหน้า เหมือนระดับนานาชาติ จะทำให้คนทำงานกล้าวาดภาพฝันที่ต้องการให้เกิด แล้วค่อย ๆ ทอนระยะกลับมา เพื่อให้เห็นว่าหากจะไปให้ถึงภาพฝันนั้น ยังพอมีเวลาที่จะทำอะไรบ้างในช่วง 10 ปี 5 ปี 3 ปี และ 1 ปีข้างหน้า”

รศ.ดร.ปิยวัฒน์ ให้ความเห็นว่า การมองฉากทัศน์ของการศึกษาในอนาคตให้เกิดประโยชน์ คณะทำงานจำเป็นต้องมองเห็นปัจจัยที่จะเป็นตัวขับเคลื่อนหลัก เพื่อเปลี่ยนโฉมการศึกษาตามบริบทของพื้นที่ และหยิบเอาปัจจัยเหล่านั้นมาใช้อย่างมีประสิทธิภาพ เนื่องจากทุกปัจจัยสามารถเป็นได้ทั้งพระเอกและผู้ร้ายในการเปลี่ยนโฉมการศึกษาในอนาคตได้ทั้งสิ้น

รายชื่อโรงเรียน พื้นที่ 3 จังหวัดชายแดนภาคใต้

จังหวัด นราธิวาส จำนวน 4 โรงเรียน

  • โรงเรียนผดุงมาตร
  • โรงเรียนสวนพระยาวิทยา
  • โรงเรียนราชพัฒนา
  • โรงเรียนนราสิกขาลัย

จังหวัดยะลา จำนวน 15 โรงเรียน

  • โรงเรียนไทยรัฐวิทยา 94 (บ้านบ่อน้ำร้อน)
  • โรงเรียนคุรุชนพัฒนา
  • โรงเรียนบ้านตาเซะ
  • โรงเรียนบ้านราโมง
  • โรงเรียนบ้านกาตอง
  • โรงเรียนบ้านหลักเขต
  • โรงเรียนพัฒนาบาลอ
  • โรงเรียนบ้านโกตาบารู
  • โรงเรียนบ้านตะโละหะลอ
  • โรงเรียนบ้านเยาะ
  • โรงเรียนบ้านโต
  • โรงเรียนบ้านลูโบ๊ะปันยัง
  • โรงเรียนบ้านคลองน้ำใส
  • โรงเรียนบ้านสะเอะ
  • โรงเรียนกาบังพิทยาคม

จังหวัดปัตตานี จำนวน 16 โรงเรียน

  • โรงเรียนวุฒิชัยวิทยา
  • โรงเรียนนิคมสร้างตนเองโคกโพธิ์ มิตรภาพที่ 148
  • โรงเรียนบ้านบางมะรวด
  • โรงเรียนบ้านท่าน้ำตะวันออก
  • โรงเรียนบ้านน้ำบ่อ
  • โรงเรียนบ้านปาลัส
  • โรงเรียนบ้านตรัง
  • โรงเรียนบ้านกระเสาะ
  • โรงเรียนบ้านบูดี
  • โรงเรียนบ้านฝาง
  • โรงเรียนบ้านตะโละไกรทอง
  • โรงเรียนบ้านน้ำดำ
  • โรงเรียนบ้านโลทู
  • โรงเรียนบ้านวังกว้าง
  • โรงเรียนสะนอพิทยาคม
  • โรงเรียนวังกะพ้อพิทยาคม

รายชื่อโรงเรียน ภาคตะวันตก

จังหวัดตาก จำนวน 1 โรงเรียน

  • โรงเรียนบ้านร่มเกล้า 2

รายชื่อโรงเรียนที่ได้รับทุนการศึกษาผ่านโครงการ Million Gift Million Smiles

จังหวัดเชียงราย จำนวน 1 โรงเรียน

  • โรงเรียนราชประชานุเคราะห์ 15
    (เวียงเก่าแสนภูวิทยาประสาท)

จังหวัดเชียงใหม่ จำนวน 3 โรงเรียน

  • โรงเรียนชลประทาน
    เขื่อนแม่กวงจิราธิวัฒน์อุปถัมภ์
  • โรงเรียนบ้านโป่งน้อย
  • โรงเรียนวัดสันคะยอม

จังหวัดลำปาง จำนวน 1 โรงเรียน

  • โรงเรียนวัดเสด็จ

จังหวัดพิษณุโลก จำนวน 1 โรงเรียน

  • โรงเรียนบ้านท่าข้าม

จังหวัดตาก จำนวน 3 โรงเรียน

  • โรงเรียนบ้านร่มเกล้า 2
  • โรงเรียนบ้านร่มเกล้า 4
  • โรงเรียนบ้านห้วยไม้แป้น

จังหวัดนครศรีธรรมราช จำนวน 4 โรงเรียน

  • โรงเรียนบ้านควนเงิน
  • โรงเรียนบ้านท่าไทร
  • โรงเรียนวัดชะอวด
  • โรงเรียนวัดไม้เสียบ

จังหวัดตรัง จำนวน 11 โรงเรียน

  • โรงเรียนท่างิ้ว (ต.ช.ด.อุปถัมภ์)
  • โรงเรียนบ้านเกาะเคี่ยม
  • โรงเรียนบ้านคลองคุ้ย
  • โรงเรียนบ้านช่องลม
  • โรงเรียนบ้านทอนเหรียน
  • โรงเรียนบ้านท่าส้ม
  • โรงเรียนบ้านบางสัก
  • โรงเรียนบ้านวังลำ
  • โรงเรียนวัดทุ่งหินผุด
  • โรงเรียนวัดวารีวง
  • โรงเรียนหาดทรายทอง

จังหวัดนราธิวาส จำนวน 6 โรงเรียน

  • โรงเรียนนราสิกขาลัย
  • โรงเรียนบ้านบูเก๊ะตาโมงมิตรภาพที่ 128
  • โรงเรียนผดุงมาตร
  • โรงเรียนพิทักษ์วิยากุมุง
  • โรงเรียนราชพัฒนา
  • โรงเรียนสวนพระยาวิทยา

จังหวัดพังงา จำนวน 2 โรงเรียน

  • โรงเรียนวัดนิโครธาราม
  • โรงเรียนวัดสุวรรณาวาส

จังหวัดปัตตานี จำนวน 8 โรงเรียน

  • โรงเรียนบ้านกระเสาะ
  • โรงเรียนบ้านตะโละไกรทอง
  • โรงเรียนบ้านน้ำดำ
  • โรงเรียนบ้านบางทัน
  • โรงเรียนบ้านโลทู
  • โรงเรียนบ้านวังกว้าง
  • โรงเรียนวังกะพ้อพิทยาคม
  • โรงเรียนวุฒิชัยวิทยา

จังหวัดยะลา จำนวน 10 โรงเรียน

  • โรงเรียนกาบังพิทยาคม
  • โรงเรียนบ้านโกตาบารู
  • โรงเรียนบ้านคลองน้ำใส
  • โรงเรียนบ้านจุโป
  • โรงเรียนบ้านด่านสันติราษฎร์
  • โรงเรียนบ้านตะโละหะลอ
  • โรงเรียนบ้านราโมง
  • โรงเรียนบ้านสะเอะ
  • โรงเรียนพัฒนาบาลอ
  • โรงเรียนอัยเยอร์เวง

จังหวัดสงขลา จำนวน 18 โรงเรียน

  • โรงเรียนเขาแดงกุศลวิทยา
  • โรงเรียนจะนะชนูปถัมภ์
  • โรงเรียนชุมชนนิคมสร้างตนเองเทพา
  • โรงเรียนชุมชนบ้านนากัน
  • โรงเรียนทับช้างวิทยาคม
  • โรงเรียนเทพา
  • โรงเรียนบ้านเขาพระ
  • โรงเรียนบ้านคอลอมุดอ
  • โรงเรียนบ้านคูนายสังข์
  • โรงเรียนบ้านโคกตก
  • โรงเรียนบ้านนาปรัง
  • โรงเรียนบ้านบาโหย
  • โรงเรียนบ้านปากบางนาทับ
  • โรงเรียนบ้านป่าเร็ด
  • โรงเรียนบ้านพระพุทธ
  • โรงเรียนบ้านม้างอน
  • โรงเรียนบ้านม้างอน
  • โรงเรียนวัดประจ่า