โครงการจัดสรรเงินอุดหนุนแบบมีเงื่อนไข Conditional Cash Transfer

จากข้อมูลบัญชีรายจ่ายการศึกษาแห่งชาติ พบว่าในโรงเรียนหนึ่งจะมีนักเรียนที่มาจากครอบครัวยากจน เฉลี่ยรายได้ไม่ถึง 3,000 บาทต่อเดือนหรือไม่ถึง 30,600 บาทต่อปี ครอบครัวเหล่านี้จะต้องแบกรับรายจ่ายการศึกษา คิดเป็น 22% ของรายได้ สูงกว่าครัวเรือนที่มีฐานะร่ำรวยที่รับภาระเพียง 6% ของรายได้ หรือเฉลี่ยแล้วครัวเรือนยากจนรับภาระมากกว่าเกือบ 4 เท่า ด้วยเหตุนี้เอง จึงทำให้เด็กกลุ่มนี้มีแนวโน้มออกจากโรงเรียนกลางคันหรือหลุดจากระบบการศึกษา คิดเป็นตัวเลขเฉลี่ยแล้วปีละกว่า 670,000 คน

ที่ผ่านมาประเทศไทยมีงบประมาณช่วยเหลือนักเรียนยากจน เรียกว่าเงินอุดหนุนปัจจัยพื้นฐานสำหรับนักเรียนยากจนในสถานศึกษาสังกัดสำนักงานคณะกรรมการศึกษาขั้นพื้นฐาน (สพฐ.) และองค์การปกครองส่วนท้องถิ่น (อปท.) ซึ่งเป็นการจัดสรรความช่วยเหลือแบบเท่ากันทุกคน แต่ในความเป็นจริงนักเรียนแต่ละคนมีปัญหาและความต้องการที่แตกต่างกัน การช่วยเหลือลักษณะนี้จึงยังไม่ตรงจุด ทำให้ไม่สามารถแก้ปัญหาความเหลื่อมล้ำทางการศึกษาได้

กสศ. สพฐ. มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ มหาวิทยาลัยนเรศวร ได้ทำการวิจัยจนได้ข้อเสนอเชิงนโยบาย เพื่อปรับปรุงประสิทธิภาพการจัดสรรงบประมาณให้เป็นไปตามอุปสงค์ (Demand-side Financing) ตรงตามความต้องการของนักเรียนเป็นรายบุคคล ในบริบทพื้นที่ซึ่งแตกต่างกัน เพื่อแบ่งเบาภาระค่าใช้จ่ายด้านการศึกษาและบรรเทาอุปสรรคการมาเรียน โดยเริ่มต้นก้าวแรกที่โรงเรียนในสังกัด สพฐ. กับโครงการเงินอุดหนุนช่วยเหลือนักเรียนยากจนพิเศษอย่างมีเงื่อนไขโดยให้ สพฐ. เป็นหน่วยผู้จัดการศึกษาแรกในประเทศที่ปฏิรูปกระบวนการจัดสรรงบประมาณเพื่อลดความเหลื่อมล้ำทางการศึกษาแก่นักเรียนยากจนที่สุดในระบบการศึกษา